Πως αποκτήθηκε το άγαλμα της Αφροδίτης της αρχαίας Λάππας

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Ζ. ΑΡΧΟΝΤΑΚΗ*…

Την περίοδο που εξελισσόταν το θέμα της ανάκτησης του Προμαχώνα του φρουρίου (RIVELLINO) από τον Δήμο για τη μετασκευή του σε Αρχαιολογικό Μουσείο, με επισκέφθηκε ένας φίλος από την Αργυρούπολη, παρακινημένος υποθέτω από τη σχετική ειδησεογραφία, και μου γνωστοποίησε ότι υπήρχε ολόκληρο άγαλμα θαμμένο βαθιά σ’ ένα χωράφι, που είχε εντοπιστεί όταν ο ιδιοκτήτης είχε επιχειρήσει πριν από πολλά χρόνια να ανοίξει εκεί ένα πηγάδι. Αντί να ειδοποιήσει τους αρχαιολόγους, μπάζωσε πάλι το σκάμμα και το άφησε εκεί.

Ξέροντας ότι το υπόβαθρο της Αργυρούπολης ήταν κατά κύριο λόγο η αρχαία Λάππα, τον παρακάλεσα να με φέρει σε επαφή με τον ιδιοκτήτη του κτήματος. Η συνάντηση έγινε με τρόπο που θυμίζει αστυνομικό μυθιστόρημα: βαθειά νύχτα άφησα το αυτοκίνητό μου έξω από το χωριό, στην είσοδο του οποίου με περίμενε ο φίλος μου και με οδήγησε στο σπίτι του ιδιοκτήτη.

Ο άνθρωπος ήταν καλής θελήσεως, αλλά ανησυχούσε υπερβολικά μήπως βρει τον μπελά του από τον αρχαιολογικό νόμο και δεν είχε βέβαια άδικο, αν λάβουμε υπ’ όψη την αδιανόητη περιπέτεια του φιλόπολη και φιλόνομου ιστοριοδίφη του Ρεθύμνου Γιώργου Εκκεκάκη αργότερα. Του έδωσα όλες τις εγγυήσεις και δεσμεύτηκα να του εξασφαλίσω τη μεγαλύτερη δυνατή νόμιμη αμοιβή, αλλά παρά ταύτα χρειάστηκαν τρεις συναντήσεις για να πεισθεί ότι η καλύτερη λύση ήταν αυτή που του πρότεινα.

Όταν συμφώνησε, συνεννοήθηκα την Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων στα Χανιά. Έφορος ήταν ο Γιάννης Τζεδάκης, στον οποίο το Ρέθυμνο οφείλει πολλά, την κήρυξη της Παλιάς Πόλης ως Ιστορικού Διατηρητέου Μνημείου, την ανασκαφή των Αρμένων κλπ. Εξασφάλισα τις εγγυήσεις που είχα δώσει και η Εφορεία άρχισε άμεσα ανασκαφή στο σημείο που μας υπέδειξε ο ιδιοκτήτης του κτήματος. Το έδαφος ήταν επίχωση με ένα ψηλό αναλημματικό τοίχο από τη δυτική πλευρά. Όμως οι μέρες περνούσαν και άγαλμα δεν βρισκόταν.

Επιτέλους την 8η μέρα αποκαλύφθηκε σε σημαντικό βάθος το άγαλμα, μια ολόσωμη Αφροδίτη Ελληνιστικής Περιόδου με μια πάπια στα πόδια αλλά χωρίς κεφάλι, ποιος ξέρει ποιος φανατικός πολέμιος της «ειδωλολατρίας» το είχε σπάσει. Συνεχίσαμε να σκάβουμε άλλες 5 ή 6 μέρες, ώσπου βρέθηκε και η κεφαλή!

Τώρα είχαμε το άγαλμα, έμενε να πληρωθεί ο υποδείξας. Πήρα λοιπόν τη σχετική Έκθεση της Εφορείας Αρχαιοτήτων και πήγα στον σοφό καθηγητή μου Σπυρίδωνα Μαρινάτο, διευθυντή τότε Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, με τον οποίο διατηρούσα άριστες σχέσεις. Έγινε η σχετική Εκτιμητική Έκθεση και υπογράφηκε Απόφαση για 1500 δρχ επ’ ονόματι του ιδιοκτήτη. Εκεί όμως μπερδεύτηκαν τα πράγματα, γιατί ο φίλος, που μου είχε γνωστοποιήσει το θέμα, αξίωνε να του δοθεί η μισή αμοιβή, ο ιδιοκτήτης φυσικά αρνιόταν και απειλούνταν πολύ άσχημες εξελίξεις. Αναγκάστηκα τότε να βάλω τα μούτρα μου κάτω, ξαναπήγα στον Μαρινάτο και του ανέφερα το ζήτημα μεγαλοποιώντας κάπως την ένταση, αλλά μέσα στα πιθανά πλαίσια.

Ο μεγάλος αυτός επιστήμονας έχοντας εργαστεί πολλά χρόνια στην Κρήτη ήξερε καλά την οξυθυμία των Κρητικών και πείσθηκε να δεχθεί ένσταση για το ύψος του τιμήματος, την οποία έκανα επί τόπου, και να υπογράψει δεύτερη Απόφαση με 1500 δρχ. επίσης, επ’ ονόματι τώρα του υποδείξαντα τον υποδείξαντα. Έτσι το θέμα έληξε αίσια και το ωραίο αυτό έργο τέχνης προστέθηκε στην πολιτισμική κοσμηματοθήκη του Ρεθύμνου.

Ποιος ξέρει πόσα ακόμη πολύτιμα καλλιτεχνήματα βρίσκονται θαμμένα στο ίδιο ή σε κοντινά χωράφια στην Αργυρούπολη και όχι μόνο βέβαια.

* Ο Δημήτρης Ζ. Αρχοντάκης είναι τ. δήμαρχος Ρεθύμνης